گفتاری درباره‌ی کتاب ماتیکان هزار داتستان یا هزار ماده از قوانین مدنی ساسانیان مشتمل بر شرح مختصری از فصول و مفاد هر بخش از آن کتاب
از پروردگار يكتا خواستارم كه مرا در اين كار مهم و سودمند ياري فرمايد تا بتوانم چنان‌چه بايد حقايق تاريخي و حقوقي نياكان ارجمند و بافرهنگ خود را بدون دخالت تعصبات ملي و ميهني و مذهبي به اهل فضل و دانش نشان داده و قوانين و سنن و آداب ديني و اجتماعي ايرانيان باستان را چنان‌چه بوده در مد نظر حقوق دانان ايران امروز قرار دهم....
در این کتاب، قانون مدنی زرتشتیان در دوره ساسانی، بر اساس کتاب «ماتیکان هزارداتستان» مورد بررسی قرار گرفته است. کتاب اخیر، تنها اثر حقوقی از دوره ساسانی است که باقی مانده است. «ماتیکان هزار داتستان» که ظاهرا در زمان خسرو دوم نوشته شده، بیشتر به قوانین مدنی، خانوادگی و تعهدات قراردادی مانند ازدواج، طلاق، اجاره و غیر می پردازد. نوشته های این کتاب، نشان دهنده سازمان اجتماعی در دوره ساسانی است.
كتاب«ماتيكان هزارداتستان» يا هزار ماده از قوانين مدني، از جمله نسك پهلوي به‌‌يادگار مانده از دوره‌ي ساساني است.
اين متن پهلوي بي‌همتا تنها كتاب حقوقي است كه از عهد ساسانيان به‌جاي مانده.اين دست‌نويس بي‌گمان در زمان خسرو دوم، نامور به خسرو پرويز نوشته شده است. بن‌مايه اين كتاب بيشتر پيرامون قوانين مدني، خانوادگي، تعهدات قراردادي مانند ازدواج، طلاق، اجاره و غيره مي پردازد.نوشته‌هاي اين كتاب نشان دهنده سامان اجتماعي دوره ساساني است.
اين اثر ارزشمند نخستين بار به سال ١٩٣٦م در هند با كوشش اوستاشناس نام‌آور پارسي، شادروان دستور دكتر «سهراب‌جي جمشيدجي بُلسارا» آراستاري، آوانويسي و به همراه برگردان انگليسي متن به چاپ رسيد.
اين كتاب نخستين‌بار در ايران به‌سال ١٣٢٨ با‌همت زنده‌ياد دستور رستم شهزادي از زبان پهلوي به پارسي روان ترجمه شد.
