از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۱ طرح مشترکی به‌نام «بررسی مناطق خشک» بین دانشگاه سوربن فرانسه به نمایندگی تئودورمونو بیابان‌شناس معروف که در قاره آفریقا و بسیاری مناطق خشک دیگر جهان تحقیقات گسترده‌ای داشت و موسسه جغرافیایی دانشگاه تهران به مدیریت زنده‌یاد پرفسوراحمد مستوفی موسس و رئیس موسسه جغرافیایی دانشگاه تهران به منظور مطالعه مناطق خشک بیابان لوت آغاز شد. این مطالعه در واقع اولین رویکرد مطالعه علمی دانشمندان ایرانی در لوت است.
آنان دو ماه از فصول خنک هر سال را به منطقه لوت سفر کرده و با خودرو و هلی‌کوپتر و گاها پیاده به مطالعات محیطی پرداختند، آنان به برخی مناطق مرکزی لوت رفتند اما نتوانستند تمام مناطق مرکزی که سرسخت‌ترین عوارض زمین‌شناسی و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد به‌طور کامل مورد بررسی قرار دهند. در مورد راه‌های مواصلاتی و باستان کهن حواشی لوت غربی و همچنین اقتصاد محلی و شیوه‌ی معیشت مردم حاشیه لوت گزارش‌های بسیار ارزنده‌ای جمع‌آوری کردند و در ادامه با ارائه اطلاعاتی موجب شدند مطالعه تاریخ باستانی شهداد و دشت تکاب به مدیریت زنده‌یاد مهندس علی حاکمی که از محققین سازمان باستانشناسی وقت بود آغاز شود و در پی آن تاریخ شش هزار ساله شهداد و دشت تکاب کشف گردد.
زنده‌یاد استاد احمد مستوفی و تیم‌اش به ویژه دکتر فرج اله محمودی استاد علم ژئومرفولوژی کشور خدمات بسیار گرانسنگی درباره معرفی تاریخ جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی ارائه کردند در مورد راه‌های مواصلاتی لوت و اعلام جغرافیایی کهن آن نیز اطلاعات بسیار مفیدی تهیه کردند. یکی از کارهای مهم آقای مستوفی پیدا کردن کوزه‌های سفالی و اماکن باستانی در اطراف شهداد بود. ایشان احتمال چند هزار ساله بودن آن آثار را دادند و متعاقبا به سازمان باستانشناسی آن زمان خبر دادند و همانطور که قبلا گفتم تحت تاثیر آن گزارش، مرحوم مهندس علی حاکمی و تیم‌اش وارد منطقه شدند و در آن منطقه به مطالعات باستانشناسی پرداختند. متعاقبا آنها موفق شدند تمدن شش هزار ساله ایران در غرب لوت را با پیدا کردن کهن‌ترین درفش مفرغی جهان در شهداد کشف و معرفی نمایند.
در نوشته های جغرافیایی از دشت لوت به نام های چاله ی لوت و یا دشت لوت و در نزد عوام به دلیل برخی مشابهت ها با دشت کویر اغلب به نام کویر لوت نام برده می شود. بیابان لوت محدوده ای است بین استان های خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان. این بیابان بین دو گسل نهبندان در شرق و نای بند در غرب قرار دارد. طول آن از شمال به جنوب حدود ۹۰۰ کیلومتر و غرب به شرق حدود ۳۰۰ کیلومتر است. وسعت حوضه ی آبگیر دشت لوت، حدود ۱۷۵ هزار کیلومتر مربع است که حدود یک دهم مساحت کشور را شامل می شود.
فرضیه ی قطب گرمایی زمین در لوت ابتدا در سال ۱۹۵۲ توسط پروفسور استراتیل استاد دانشگاه وین در اتریش مطرح شد. وی پس از بررسی های هوایی، غرب نصرت آباد واقع در ریگ یلان را به عنوان گرمترین نقطه زمین مطرح کرد. درسال های بعد تئودور مونو همان مکان را به عنوان قطب گرمایی زمین تایید کرد. با استناد به نقشه ثبت شده ناسا بالاترین دمای ثبت شده در کره زمین ۷۰.۳ درجه سانتیگراد در سال ۲۰۰۳ در منطقه ریگ یلان در شرق لوت به ثبت رسیده است. این دما هرگز در لوت تکرار نشد ولی بعد از این سال منطقه ریگ یلان تا سال ۲۰۰۹ بالاترین دمای هر سال زمین را به خود اختصاص داد.
دشت لوت به صورت بیابان وسیع ماسه ای و ریگی است. در دشت لوت حوضه های محلی متعددی وجود دارد که هرکدام دسته ای از رواناب های سطحی اطراف را دریافت می کنند. در دشت لوت پهنه های کویری در داخل یا حاشیه این حوضه ها و یا در قسمتی از مسیر جریان های فصلی و موقتی پدید آمده اند. به‌طور کلی وسعت کویر در دشت لوت نسبت به زمین های ماسه ای و ریگی چندان زیاد نیست. از این نظر دشت لوت درست در مقابل دشت کویر قرار دارد که بیشتر وسعت آن را کویر پوشش داده است. بنابراین همان طور که محققان جغرافیا در نوشته های خود به کرات تاکید کرده‌اند، اطلاق کویر لوت بر این منطقه صحیح نبوده و باید از آن به عنوان دشت لوت یا بیابان لوت نام برد. در پای کوه های مشرف به کویر لوت، آثاری از سکونت انسان از هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح مشاهده شده‌است.
