نیکلاس سانسون (به فرانسوی: Pere S. N. Sanson) کشیش و مبلغ فرانسوی بود که همراه هیاتی از فرانسه برای تبلیغ دین مسیح درسال ۱۶۸۳ میلادی (۱۰۶۲ ه.ش / ۱۰۹۵ ه.ق) همزمان با حکومت شاه سلیمان صفوی به ایران امد.
مقدمه
سانسون از طریق ترکیه به قزوین آمد و بمدت هشت ماه به مسیحیان آنجا تعلیمات دینی داد و پس از آن شش ماه در همدان و خوزستان و نیز شوش اقامت داشت. او از ابتدای سفر خود، به آموختن زبانهای فارسی، ترکی و ارمنی پرداخت و در مدت سه سالی که در ایران بود به بسیاری از شهرهای ایران مسافرت کرد و در مواقع فرصت به تحقیق در احوال و آداب و رسوم و عادات ایرانیان و آثار گذشتهٔ آنها پرداخت. شاه سلیمان صفوی، از سانسون خواست که که نامه ای برای لوئی چهاردهم، پادشاه فرانسه بفرستد و اطلاعاتی را که در ایران کسب کرده به اطلاع او و مردم برساند.
او پس از بازگشت به کشورش ،از طریق دربار فرانسه موظف شد که مشاهداتش را به رشته تحریر دراورد. بدین ترتیب سفرنامه مصوری در سال ۱۶۹۵ در پاریس منتشر شد (Sanson-Voyage, ou Relation de l'Etat Present du Royaume de Perse ) و در همان سال به انگلیسی و در سال بعد به المانی هم ترجمه شد.
سفرنامه سانسون
در فصل اول کتاب، سانسون به توصیف و احوال شاه سلیمان صفوی می پردازد که مواردی از ان شامل: شاه سلیمان که خوش صورت و زیباست و قیافه ای مهربان و در عین حال با عظمت دارد اکنون چهل و هشت سال دارد و بیست و هفتمین سال سلطنت خود را می گذراند و به مکرر نشان داده است که نیروی جسمانی فوق العاده و در تیر اندازی و شمشیر زنی مهارتی بینظیر دارد. در ایران شاهزادگان را برای اینکه قوی شوند به تمرین ورزش کشتی وا میدارند. شاه رعایایش را دوست میدارد و برای آگاهی از اوضاع مملکتی تغییر لباس می دهد و داخل مردم می شود
در فصول دیگر کتاب،از طرز حکومت ، قضاوت و مذهب مطالبی نقل کرده که شامل: علمای دین در ایران بالاترین مقام ها را دارند و در دربار در صف اول می نشینند و در جلساتی که شاه نمایندگان وزرای سلاطین خارجی را به حضور می پذیرد بر صاحب منصبان دربار رجحان و برتری دارند. بزرگترین شخصیت روحانی که پیشوای مذهبی صدرخانه نام دارد و به راهنمایی امور دینی شاه می پردازد و کارهای مذهبی دربار و شهر اصفهان را طبق دستور و موازین قرآن اداره می کند. صدر خانه را نواب یعنی نائب شاه نائب محمد می نامند. دومین شخصیت روحانی صدرالممالک می باشد که امور صدرخانه را در سایر نقاط کشور به عهده می گیرد. سومین شخصیت آخوند یا شیخ الاسلام به معنی عالم طراز اول است که در پایین مسند شاه بعد از صدر بزرگ می باشد
در کتاب تصاویری از پدیده ها و اثار تاریخی ایران وجود دارد، که سانسون، در تهیه انها تلاش کرده تا انچه را که دیده به تصویر بکشد و انها را با واقع تطبیق دهد. گویا در این کار موفق بوده و اثز او را می توان به عنوان سند تاریخی ارزشمندی به شمار اورد.
چاپهای کتاب
تفضلی، تقی (مترجم) ،۱۳۴۶، سفرنامه سانسون: وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی، تحقیق و مطالعه دقیق دربارهٔ آداب و اخلاق و حکومت ایران
مهریار، محمد (مترجم)، ۱۳۷۷، سفرنامه سانسون (وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی)، مجموعه کتاب‌های کنگره بزرگداشت اصفهان
وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی ؛ تحقیق و مطالعه دقیق درباره آداب و اخلاق و حکومت ایران
سانسون Sanson مبلغ مسیحی که در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی برای ترویج دین مسیحیت به ایران آمده بود. چون زبان فارسی را یاد گرفته و سالهای متمادی در ایران بود، در نتیجه با بسیاری از خصوصیات دربار و حکومت ایران و آداب و رسوم ایرانیان آشنایی پیدا کرده بود و آنچه را که به چشم خود دیده و مشاهده کرده بود، تحریر نموده است.
سانسون از اعضای هیأت مبلّغان مسیحی در ایران بوده که در 1683 میلادی مطابق اب 1095 هجری قمری به ایران مأمور شده و معاصر شاه سلیمان صفوی(1667-1694)بوده است. وی در بدو اقامت خود به آموختن زبانهای فارسی، ترکی و ارمنی پرداخته و در بسیاری از شهرهای ایران مسافرت کرده است. ابتدا هشت ماه در قزوین بوده، و در این مدت به مسیحیان آنجا تعلیمات دینی می داده است. پس از آن شش ماه در همدان و خوزستان و نیز شوی اقامت داشته است. در سفر نامه اش نوشته : در مدت 3 سالی که در ایران اقامت داشتم در مواقع فرصت به تحقیق در احوال و آداب و رسوم و عادات ایرانیان و آثار گذشته ی آنها می پرداختم. شاه سلیمان صفوی از اقامت کردن من در ایران این استفاده را برد که مرا برای بردن نامه ای برای لوئی چهاردهم پادشاه فرانسه مأمورکرد به من دستو داد اطلاعاتی را که در ایران کسب کرده ام به اطلاع مردم برسانم .
من تصمیم دارم به توصیف وضع فعلی کشور ایران نه در مورد حوادث تاریخی و انقلابهای متعددی که چهره ی این کشور را مکرر عوض کرده است چیزی بنویسم بلکه به توصیف شخص شاه و دربارش و جلال شکوه آن و دیگر شخصیتهای دولتی و توصیف پاره هایی از مر کز حکومت می پردازم. شاه ایران بر متجاوز از دوازده مملکت یا قلمرو وسیع که همه ی آنها در قدیم بسیار مشهور بوده اند و هر یک برای خود سلطانی دارند حکومت می کند و بر تمام سلاطین جهان برتری دارد زیرا رعایایش او را عالیترین و مقتدرترین و مستبدترین شاه آسیا می دانند و او را ((عالم پناه)) یا ((مطمئن ترین پناهگاه تمام ملل عالم)) می دانند.
شاه سلیمان که خوش صورت و زیباست و قیافه ای مهربان و در عین حال با عظمت دارد اکنون چهل و هشت سال دارد و بیست و هفتمین سال سلطنت خود را می گذراند و به مکرر نشان داده است که نیروی جسمانی فوق العاده و در تیر اندازی و شمشیر زنی مهارتی بینظیر دارد. در ایران شاهزادگان را برای اینکه قوی شوند به تمرین ورزش کشتی وا میدارند. شاه رعایایش را دوست میدارد و برای آگاهی از اوضاع مملکتی تغییر لباس می دهد و داخل مردم می شود.
شاه به هیئت های مبلغ دین مسیح اجازه می دهد که در سراسر کشور وظایف خود را در کمال ازادی انجام دهند و اخرین هیئت مبلغین مسیحی از پرداخت مالبت معاف شدند. علمای دین در ایران بالاترین مقام ها را دارند و در دربار در صف اول می نشینند و در جلساتی که شاه نمایندگان وزرای سلاطین خارجی را به حضور می پذیرد بر صاحب منصبان دربار رجحان و برتری دارند. بزرگترین شخصیت روحانی که پیشوای مذهبی صدرخانه نام دارد به راهنمایی امور دینی شاه می پردازد و کارهای مذهبی دربار و شهر اصفهان را طبق دستورات و موازین قرآن اداره می کند. صدر خانه را نواب یعنی نائب شاه نائب محمد(ص) می نامند....
