.
حماسه کویر درباره حماسه ساکنان کویر است. این که در طول سده ها و هزاره های طولانی، با وجود کمبود امکانات حیات بخصوص آب، به زندگانی خود ادامه داده اند و نه تنها زندگی کرده اند بلکه خوب زندگی کرده اند؛ تجارت کرده اند، کشاورزی کرده اند، شعر گفته اند، درس خوانده اند و بخصوص رجال و شخصیت های بسیاری تربیت کرده اند. دکتر باستانی در این کتاب از حدود ٢٠٠٠تن از رجال بزرگ علمی، ادبی، هنری، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران نام برده که از شهرها و بخصوص روستاهای کویر برخاسته اند
کتاب «حماسه کویر» اثر نویسنده و پژوهشگر فقید ایرانی، مرحوم دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی است. چاپ نخست این کتاب در سال 1356 ه.ش منتشر شده است. این کتاب مجموعه ای از مقالات استاد باستانی پاریزی درباره تاریخ ایران و فرهنگ است. این کتاب از پانزده مقاله تشکیل شده است که عناوین آنها عباراتند از : «میان دو سنگ آسیا»، «روستازادگان دانشمند»، «معجزه روستا»، «چاه عمیق یا تنوره دیو»، «ده و بازده»، «روستا، گهواره فرهنگ»، «خشونت بازتاب سازش»، «روستا، برخاست روح تاریخ»، «وزیران، از کاهکشی به کهکشان»، «خواجگان سیاست، خار مغیلان بیابان ریاست»، «سیل و درخت»، «ذوقبلتین»، «وفا در بیوفایی»،«شمشیر زنهار» و «باد بینیازی».
در بخشی از مقاله «روستازادگان دانشمند» از این کتاب آمده است: « در تمام طول تاریخ ایران، همین دهات کوچک بودهاند که مردان بزرگ سیاست و علم و ادب را به شهرهای ایران تقدیم کردهاند و حقیقت آن است که اگر این دهات کوچک نبود، ما بسیاری از این مردان بزرگ را نداشتیم. فرهنگ و تمدن چند هزار ساله ما زاییده و پرورده هوا و فضای آزاد همین دهات است. یک نگاه اجمالی به فهرست اسامی رجال و فرهنگ سیاست ایران، این ادعای مرا ثابت خواهد میکند و من بدون هیچ گونه تقدم و تاخری بعضی از این اسامی را با ضبط نسبت به ده یا شهرک خودشان برای نمونه نقل میکنم...».
در این کتاب نویسنده با آوردن نمونه و تحلیلهایی که در جای جای کتاب وجود دارد معتقد است این ساکنان کویر هستند که در طول هزاره ها با وجود کمبود امکانات رفاهی و حیاتی بخصوص آب، نقش عمدهای در پیشرفت تمدن ایران داشتهاند. در این اثر نویسنده بیش از دو هزار تن از رجال علمی، ادبی، سیاسی، هنری و ...را نام میبرد که از شهرها و بخصوص روستاهای نواحی کویری برخاسته اند و تاثیری شگرف بر جنبههای گوناگون فرهنگ و تاریخ ایران نهادهاند. این کتاب عمیق و تحلیلی همچون دیگر آثار استاد گرانقدر مرحوم باستانی پاریزی، مخاطب را با زوایای گوناگونی از تاریخ و تمدن ایران آشنا میکند