کتاب حاضر تحقیقی است درباره تاریخچه مهاجرت ارمنیان به ایران، روابط و مشترکات ایرانیان و ارمنیان، شکل زندگی اجتماعی و فرهنگی و فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، مذهبی و هنری ارمنیان ایران .کتاب از یک بخش مقدماتی و یازده بخش اصلی تشکیل شده است .در مقدمه اطلاعاتی مختصر با این موضوعات فراهم آمده است :سرزمین ارمنستان، نام و خاستگاه ارمنیان، روابط ایرانیان و ارمنیان، مهاجرت ارمنیان به ایران، مهاجرت ارمنیان به تهران، شمار ارمنیان تهران در دوره قاجار، شمار ارمنیان در دیگر نقاط ایران، ارمنیان شیراز، ارمنیان بوشهر و ارمنیان استان گلستان .بخش اول درباره زبان ارمنی و خویشاوندی آن با زبان فارسی است .بخش دوم متضمن مطالبی است پیرامون مدارس ارمنیان ایران، آموزگاران و کادر آموزشی آن، فعالیت‌های فوق برنامه این مدارس و معرفی مدارس ارمنیان جلفای اصفهان، تبریز و تهران .بخش سوم نگاهی است به چاپخانه‌ها و روزنامه‌های ارمنیان ایران .در بخش چهارم که "دین و مذهب ارمنیان "نام گرفته از دین ارمنیان پیش از قبول مسیحیت، دین کنونی آنها، کلیسا و نقش آن در زندگی ارمنیان، نظام کلیسایی ارمنیان و آیین‌ها و شعائر مذهبی ارمنیان ایران سخن به میان آمده است .در بخش پنجم کلیساهای ارمنیان ایران معرفی می‌شوند که از آن جمله عبارت‌اند از : کلیساهای تاتووس مقدس، استپانوس مقدس، سرکیس مقدس خوی، مریم مقدس شیراز، میناس مقدس و چند کلیسای دیگر .نویسنده در بخش ششم تعدادی از جشن‌ها و اعیاد مشترک ایرانیان و ارمنیان را معرفی می‌کند .در بخش هفتم پاره‌ای از فعالیت‌های اجتماعی ارمنیان ایران بازگو می‌شود که عبارت‌اند از :انجمن خیریه زنان ارمنی تهران، انجمن اجتماعی ارمنیان تهران، انجمن فرهنگی ارمنیان چهار محال، انجمن فرهنگی و ورزشی آرارات، و انجمن فرهنگی سیپان . فصل هشتم نگاهی است بر کیفیت و تاریخچه تئاتر ارمنیان به ویژه ارمنیان تهران، جلفای اصفهان، آذربایجان و رشت .در بخش نهم به مهم‌ترین مشاغل ارمنیان اشاره شده و در بخش دهم برخی چهره‌های سینمایی ارمنیان ایران معرفی شده‌اند .فصل یازدهم نیز به معرفی تعدادی از شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی ارمنی اختصاص یافته است .
آندرانیک هُویان (به ارمنی: Անդրանիկ Հովուեան)، (زاده ۷ خرداد ۱۳۱۲قزوین- درگذشته ۳۱ خرداد ۱۳۹۴تهران)، باستان‌شناس، پژوهشگر، ایران‌شناس و نویسنده ایرانی ارمنی‌تبار بود.
آندرانیک هُویان فرزند «سیمون هُویان» و «یودوکسیا رالی»، در سال ۱۳۱۲ در قزوین به دنیا آمد. اجداد پدری او از ارمنی‌های ترکیه و اجداد مادری‌اش، یونانی الاصل بودند. او دانش‌آموخته دبیرستان البرز و «دبیرستان تمدّن» بود. در سال ۱۳۳۳ تحصیلات دانشگاهی خود را در «دانشکده ادبیات دانشگاه تهران» آغاز کرد و در سال ۱۳۳۷، در رشته باستان‌شناسی و در سال ۱۳۴۴، در رشته تاریخ لیسانس گرفت.
آندرانیک هویان پیش از آغاز فعالیت‌های فرهنگی‌اش، ورزشکار بود. او که از دوره دبستان، علاقه‌ای وافر به ورزش داشت، پس از ورود به دوره دبیرستان و کسب مقام‌های قهرمانی متعدد با انجمن ورزشی دبیرستان البرز، رسماً به تمرین فوتبال پرداخت و به «تیم فوتبال کیان»، یکی از باشگاه‌های تیم تاج (استقلال) پیوست. دوره‌ای از فوتبال کناره‌گیری کرد و با تشویقِ برادر خود به دوچرخه‌سواری پرداخت و در این ورزش نیز مدال‌های قهرمانی متعددی از آن خود کرد. هُویان از مؤسسین تیم باشگاه فوتبال آرارات تهران بود که در سال ۱۳۳۴، با تشکیل آن، به تیم پیوست و اولین کاپیتان تیم باشگاه فوتبال آرارات تهران در تاریخ خود شد. هُویان بعدها مربی و سرپرست تیم باشگاه فوتبال آرارات تهران شد. کارو حق وردیان یکی از شاگردان وی در این دوره است. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه تهران، از فعالیت‌های ورزشی کناره‌گیری کرد و در عرصه فرهنگی کوشید.
از آندرانیک هویان دو فرزند به نام‌های کریست و لوریس به یادگار مانده‌است. فرزند ارشد او، کریست هویان، گرافیست، کارتونیست و کاریکاتوریست برنده جوایز بین‌المللی و فرزند کوچکتر، لوریس هویان، موسیقیدان و رهبر ارکستر است.
آندرانیک هویان بعد از ظهر روز یکشنبه ۳۱ خرداد ۱۳۹۴، پس از دوره‌ای بیماری، در سن ۸۲ سالگی در منزل خود در تهران درگذشت و در «آرامستان ارامنه تهران» در جاده خاوران به خاک سپرده شد.
«پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری»، «دفتر پژوهش‌های فرهنگی»، فرهنگستان هنر و «مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدنها» از نهادهایی بوده‌اند که کتاب‌های آندرانیک هویان را به چاپ و انتشار رسانده‌اند.
- فعالیت در موزه ایران باستان
- ریاست اداره «فرهنگ و هنر» گرگان و آبادان
- مدیرکل اداره «فرهنگ و هنر» استان زنجان
- پژوهش و نگارش ده‌ها عنوان مقاله در نشریات معتبر تاریخی و فرهنگی و نیز یازده عنوان کتاب
- همکاری با دائره‌المعارف بزرگ اسلامی
- تأسیس موزه بنای رختشویخانه زنجان
- تأسیس «صداخانه» مجهز و راه‌اندازی سالن نمایش فیلم مخصوص کودکان در زنجان
- تأسیس «انجمن سینمای جوان»
- راه‌اندازی «گروه کُر» صدنفره و بسط و توسعه «موزه آبادان»
- بهره‌برداری از تالار فخرالدین اسعد گرگانی در گرگان
